Тоғызқұмалақ ұлттық ойыны

Тоғызқұмалақ ұлттық ойыны

Мектеп: Жаңажол ауылы N7 НМ

Күні:03.02.2021ж

Мұғалімнің аты-жөні: Муратбек А.М

Сыныбы: 5

Қатысқаны:     Қатыспағаны:

Осы сабақ арқылы жүзеге асатын мақсаттары:

7.3.2.2

Оқушыларға ұлттық ойынды үйрету, дәріптеу, насихаттау және ойын ережелерімен таныстыру

Оқушылардан күтілетін нәтиже:

Барлық оқушылар орындай алады:

Ойын тарихын және ережелерін біледі, түсінеді.

• Көпшілігі:

Ойын барысында ойыншылар жүру жолын біледі.

Кейбір оқушылар орындай алады:

ойын тәртібімен тұздық ашу

Тілдік мақсат:

Пәнге қатысты сөздік пен терминдар:

Тұздық, атсұрау, қазан, отау

Диалог құруға арналған пайдалы тіркестер:

Сіздің ойыңызша шапшаңдық деген не?

Талқылауға арналған сұрақтар:

Тоғызқұмалақ тақтасында неге тоғыз отау екі қазандық болады?

Айтылым,Жазылым,Тыңдалым

Алдыңғы оқу

Балалар бүгін сендер немен таныстыңдар, қандай қиындықтар болды, келесі сабақта не қалайсыңдар?

Оқушыларды қатарға тұрғызып белсенділік танытқандарын бағалап шықты.

Жоспар

Жоспарланған уақыт

Жоспарланған жаттығу түрлері

Ресурс-

тары

Басы

Ортасы

Қауіпсіздік ережесімен таныстыру.Ойыншының тасты аузына салмауы, тоғызқұмалақ тастарын ұяшықтан және қазандықтан шетте алып ойнамауы.

Тоғызқұмалақ өткен ғасырларда Қазақстан мен Орта Азиядағы ең кең тараған ойын болатын. Содан болар оны «көшпенділер алгебрасы» деп атаған. Бұл ойынды ойы биік, есепке жүйрік тұлғалар, өрісте қойларын жусатып жүрген қойшылар ойнайтын болған. Ол үшін арнайы ағаш және тас тақталар жасап, сүйектен жасалған шарларды немесе жерден ұя-шұңқырлар қазып, шар орнына қой құмалағын пайдаланған.

Талай ғасыр түркі халықтарының сүйікті ойыны болған тоғызқұмалақ еліміз тәуелсіздік алғалы қайта түледі. Тоғызқұмалақ Қауымдастығы құрылып, еліміздің түкпір-түкпірінде үйірмелер ашылып, республикалық және халықаралық жарыстар жиі өткізіліп келеді. Осының арқасында зияткерлік ойынға әуес жастар қатары жыл сайын артуда. Жалпы қазіргі кезде әлемнің көптеген мемлекетінде зияткерлік мұрамыз кеңінен насихатталып жатыр.

Сен білесің бе?: Ең алғаш қазақ тілінде тоғызқұмалақ туралы кітап жазған түркітанушы, ғалым Сәрсен Аманжолов болды. Оның

«Тоғызқұмалақ» туралы еңбегі 1936 жыл Алматы қаласында жарыққа шықты. Ғалым: "Тоғызқұмалақ ойыны қазақтың барлық ойынының ішіндегі ең қиьіны, ойнаған адамның миы істеп, есепшілігі артып, тез тапқыштық жағы күшеймек" - деген.

Сонымен енді ұлттық дәстүрлі ойынымыздың ережесіне тоқталсақ. Тоғызқұмалақ ойыны арнайы тақтада екі адам арасында ойналды. Ойын тақтасы - 2 қазан, 18 отау, 162 құмалақтан тұрады. Ойын басында әр ойыншыға бір қазан, тоғьіз отауға тоғыз-тоғыздан салынғансексен бір құмалақ тиесіл.Алғашқы жүріс жасаған

ойышыны - бастаушы, қарымта жүріс жасаған ойыншыны - қостаушы деп атайды. Кейде бастаушы үшін - ақ жағы, қостаушы үшін қара жағы деген тіркестерді де қолданады. Тақтаның жазу

үлгісіндегі жалпы құрылысы төмендегідей:

отаулар №9 №8 №7 №6 №5 .№4 №3 №2 №1

9 9 9999999 Қостаушы қазаны (0)

9 99999999 Бастаушы қазаны (0)

отаулар №9 №8 №7 №6 №5 №4 №3 №2

Берілген диаграммаларда бастаушының отаулары мен ондағы кұмалақтар мөлшері үнемі төменгі жағында орналасады.

«Тұздық» алу үшін соңғы құмалақ карсыластың екі құмалағы бар отауларының біріне (9 отаудан басқасына ) түсіп, ондағы құмалақтар санын алғаш рет З-ке толтыруы керек.

«Атсырау» дегеніміз - ойын соңына қарай қай ойыншының - жүретін жүрісі , болмай қалса сол ойыншы «атсырауға» ұшырады деп есептеледі. Қарсыласын «Атсырауға» ұшыратқан ойыншы өзінің Отауларында қалған кұмалақтардың барлығын қазандығына салып алады, міне осыдан кейін ғана әр ойыншы өздерінің ұтып алған құмалақтарының есебін шығарады.

Байлық- Отаудағы кұмалақ саны ойын кезінде басқа отауларға қарағанда едәуір көбейіп кеткен жағдайда, ол отау ойыншының ең бай отауы болғандықтан, оны қысқаша бай деп атайды.

Жүріс есептеу - Жүріс есептеу тоғызқұмалақ ойынында ойындағы ең қиын кезең; ол өте көп жаттығуды, машықтануды талап етеді.Ойынды дұрыс есептеу үшін тоғызқұмалақ ерекшелігін, математикалық ауыз екі есептің көптеген жолдарын білу керек.

Тоғыз-

Құмалақ

Тақтай-

шасы

Соңы

Балалар сендер бүгін немен таныстыңдар? Қандай қиындықтар болды? Ұлттық ойын ерекшеліктері қандай? Қорыта келе белсенділік танытқан оқушыларды бағалап шығу.

Қосымша ақпарат

Саралау – оқушыға мейлінше қолдау көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Қабілетті оқушыларға қалай түсіндіресіз?

Бағалау – оқушы білімін тексеруді қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс-денсаулық және қауіпсіздік АКТ – мен байланыс. Құндылықтармен байланыс (тәрбиелеу элементі)

Оқушыларды сапқа тұрғызып дарынды, таланттыоқушыларға қосымша тапсырмалар беру.

Бас бармақ әдісімени бағалау. Барлығын түсіндім. Енді түсініп келемін.

Смайликтер арқылы бағалау.

Қазақстан тарих, Математика Әдебиет

Рефлексия

Сабактың мақсаты мен оқу міндеттері орындалдыма ?

Бүгін оқушылар не үйренді?

Сабақ қалай өтті, қандай денгейде өтті?

Жоспарланған саралау жақсы іске астыма? (тапсырмалар сәйкес

болды ма?)

Уақытты қалай пайдаландым?

Жоспарыма қандай өзгеріс енгіздім және неге?

Ия, сабақ мақсаттары мен міндеттері орындалды.

Оқушылар оқу мақсатында жоспарлаған жаттығуларды жасай білді.

Сабақ түсіну, қолдану мақсаты бойынша берілген деңгейде тапсырмаларды орындады.

Жоспарлаған саралау жақсы іске асты (тапсырмалар сәйкес болды)

Уақытты тиімді пайдаландым

Жеке дара әр оқушымен жұмыс жасау.

Өз сабағын талдау.

Қорытынды бағалау

Ең жақсы екі нәрсе (оқыту мен оқуға қатысты)

1. Оқушылар өте белсенді қатысты

2. Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығы артты.

Қандай екі нәрсе немесе тапсырма сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізер еді. (оқыту мен оқуға қатысты)

1. Психологиялық дайындық

2. Ұлттық ойынға ынталандыру

Осы сабақ барысында барлық сынып немесе жекеленген оқушылар жөнінде келесі сабағымда қажет болуы мүмкін ақпарат білдім.